De ‘grootmeestervraag’: is een remise onvermijdelijk bij perfect spel?

De vraag van de dag: Is het voordeel van wit met de eerste zet dusdanig groot dat het bij perfect spel leidt tot een punt? Of zou het toch misschien later bij perfect spel van zwart een dusdanige verzwakking zijn dat zwart elke eerste zet van wit kan afstraffen? Misschien een vraag die wij nooit beantwoord kunnen krijgen. Misschien is alles wel bij perfect spel een geforceerde remise. Zaterdag 2 april mochten we deze vraag weer op de proef stellen bij de heren in Arnhem. Ditmaal de Arnhemse Schaakacademie 2. Over perfect spel gesproken; dan moet je vooral niet naar mijn partijen kijken want dat is een en al Tornado-schaak. Kijk dan vooral bij de partijen van Kosse en Ron met een gemiddeld centipionverlies waar menig grootmeester van kan leren. Bij Tsji en bij mij kon het elke zet gaan ontploffen en het is erg besmettelijk. Zo kreeg onze Bord 1-speler ‘(Ha)Tsji’ symptomen van de Tornado-schaak, hoewel hij normaal gesproken een wat rustigere en gedegen stelling speelt. In zijn partij rukte hij al snel gedurfd op met zijn g- en h-pion. Zonder twijfel was hij blij met zijn snelle remise waar hij dacht naar eigen zeggen ook nog slechter te staan.

Op Bord 2 speelde ikzelf. Bij de voorbereiding was het nog eens uitvogelen tegen wie ik mogelijk kon spelen. Onze tegenstanders hadden namelijk bijna elke ronde een fantasieopstelling. Je kon eigenlijk tegen iedereen schaken maar tegelijkertijd ook niet aangezien het geen simultaan is. Ik had voorgenomen om een wat rustigere schaakstelling op het bord te zetten maar daar had mijn tegenstander geen zin in. Malcolm begon al snel met de Trompowsky waar ik de 2. Pe4 variant van koos, en ik was al snel out of book na h4. Na enkele zetten stond mijn koning al vrij open. In de opening hadden wij na 8 zetten nog maar een uur op de klok, en het leek er inderdaad op dat we allebei in tijdnood zouden komen. Dit gebeurde ook tweemaal deze partij. Mijn tegenstander bleek de betere snelschaker te zijn van ons twee en helaas miste ik een remisekans. En ging ik voor een andere kandidaatzet. Dit was voor mij echt zuur omdat ik minimaal eigenlijk al remise had in deze partij door mijn koning van e8 en f8 eeuwig schaak te laten zetten, omdat wit de aanval na Dd4 niet goed kan verdedigen. Sterker nog, wanneer wit gretig is en mijn toren wil pakken, is het mat in 12! De lezer veel succes om na Dh8+ Kf7 Dxa8 deze te vinden.

Op Bord 3 speelde onze invaller waarvoor veel dank! Klaus heeft een stukje over zijn partij geschreven.

‘Mijn oprukkende pionnen bedreigden de Koningsvleugel van mijn tegenstander Ben Mc Nab . Mede doordat hij een goede verdediging bedacht, zag ik af van een verdere Koningsaanval en vond ik het zinvoller om op de Damevleugel de druk op te voeren. Dat lukte tot mijn tevredenheid. Remise verwachtte ik en op winst hoopte ik. Echter na ongeveer de 34ste zet werd ik overvallen door plotseling zware vermoeidheid met concentratieverlies als gevolg. Onnodig verloor ik zomaar twee belangrijke pionnen, waarna mijn tegenstander ruimte kreeg voor initiatief. Dat betekende niet, dat ik verder kansloos was. Er volgde een lang gevecht (totaal 77 zetten!) met soms gemiste kansen. Ik verraste mijn tegenstander met 55. Th7! , waardoor remise toch nog een realistisch plan kon worden. Het blijft de vraag of ik in het ingewikkelde eindspel ergens die remisekans heb laten wegglippen. De lezer moet dat maar beoordelen.’

Later zei ik nog tegen Klaus: ‘Wij hadden dinsdag met het SOS-team al gewonnen, het mocht vandaag niet nog een keer.’ Helaas doordat wij er net geen remise uit wisten te slepen, kostte dit ons team een MP (en misschien 2).

Op Bord 4 speelde onze undercovergrootmeester Ron. Een gemiddelde centipionverlies van 18! Voor de mensen voor wie deze term onbekend is. Centipionverlies tussen de 10-20 is grootmeesterniveau. Caruana en Carlsen hadden een partij met een centipionverlies van respectievelijk 4 en 5 en clubschakers zitten vaak tussen de 150-40. Zowel de partij van Ron als de partij van Caruana vs Carlsen met laag centipionverlies eindigden in remise. Zou je dan kunnen zeggen dat wanneer er ‘perfect spel’ wordt gespeeld (dus een extreem laag centipionverlies) de uitkomst een remise is? En kunnen we dan de grootmeestervraag van dit verslag beantwoorden? Ik denk dat het nog niet zo makkelijk is. Als we kijken naar de match tussen AlphaZero en Stockfish, zien we ook heel laag centipionverlies (duh; engines) maar toch wist AlphaZero een redelijk groot deel van de partijen te winnen (28 van de 100). Ook wist AlphaZero enkele keren te winnen met zwart.

Bram speelde op bord 5 een goede partij en was onze enige winst partij van de dag. Een erg tactische stelling en dit wist Bram goed om te zetten naar een gewonnen eindspel. Bram is dit seizoen erg goed bezig en valt zo goed als niet te breken. Volgens Netstand nu een rating van 1883!

Dirk mocht het opnemen tegen Lodewijk Entrop. Zijn commentaar op de partij:

‘Een hele matte partij met voor beide spelers geen kansen en een snelle remise. Het was nog net geen salonremise, maar veel moeite hebben we ook niet gedaan. Na 21 zetten was het al remise.’

Kosse speelde ook een grootmeesterpartij en wederom remise. Centipionverlies van 19! Het commentaar van hem over zijn partij is als volgt.
‘Een droge partij, waarin ik nooit slechter stond. Met 17.Pa4 dacht ik nog iets te kunnen bereiken, maar doordat ik ook wat krap in mijn tijd kwam te zitten, accepteerde ik remise, een paar zetten later.’

Misschien is het bij het volgend snelschaaktoernooi een idee om verplicht de Hofman-opening (1. b4) te spelen, ter ere aan de geweldige voorzitterperiode. (Die ik zelf kort maar krachtig heb mogen ervaren!) Dit keer geen Hofman-opening op het bord aangezien deze alleen met wit kan gespeeld worden, maar een QGD. Lambert zegt zelf het volgende over zijn spel: ‘Er gebeurde weinig spectaculairs op het bord. Het enige wat echt opvalt, is dat er tijdens de opening voornamelijk over en weer veel zwakke zetten werden gespeeld.’

Al met al hebben we als team denk ik toch best goed geschaakt. Helaas kwamen we net te kort. Terugkomend op de grootmeestervraag; helemaal perfect spel zullen we nooit spelen als mens-zijnde, maar de schoonheid zit hem vaak ook in de imperfektie.

[Toevoeging redactie: Een centipawn (centipion) is 1/100 van een enkele pion en centipionverlies is een berekening en een numerieke score die door een engine wordt gegeven aan het verschil tussen de zet die je daadwerkelijk speelt en de sterkste zet die de engine aanbeveelt. Hoe lager die score, hoe beter. Het gebruik van het gemiddelde centipionverlies over een hele partij geeft een idee van de speelsterkte van een speler.]