‘Fatwa over het schaakspel’: over sport, spel en religie

Voor een aprilgrap was de Gelderlander net iets te vroeg. Kanniewaarzijn, dacht ik toen ik het las. De grootmoefti van Saudi-Arabië, Abdulaziz Bin Abdullah, heeft het schaken in de ban gedaan. Deze denksport is ‘haram’ (verboden). Schaken is volgens de religieuze leider in strijd met de islam.

Je kunt zeggen, dat de man kletst en niet weet waar die het over heeft, maar dat zou niet correct zijn. Een grootmoefti wordt geacht een groot denker te zijn met kennis van de Koran en alle islamitische tradities. Hij kan bij wijze van spreken de Koran helemaal uit zijn hoofd opzeggen. Hij is ook perfect op de hoogte van het islamitisch recht en de rechtspraak. Hij heeft maatschappelijke prestaties verricht en is een belangrijke sociale en morele factor in het leven van een grote groep islamieten. Hij geniet een groot gezag. Dus hoewel de schaakwereld en ook veel moderne islamieten niet erg geschokt zullen zijn door de uitspraak van zo’n oude man, zouden religieus gevoelige islamitische schakers er wel eens over kunnen denken de schaaksport vaarwel te zeggen.

Dat is een probleem. Niet de uitspraak van zo’n man, maar meer de manier waarop een aantal mensen achter hem aanlopen. Het is het probleem van de meeste religies. Geloven in God (Allah) en geloven in een religie: dat zijn twee totaal andere zaken. De twee worden graag als hetzelfde gezien. God is echter een verhaal apart: je kunt in hem geloven zonder een religie aan te hangen. Religie is slechts een maniertje, waarbij men poogt iets van die God die men ergens vermoedt, te voelen of te begrijpen. Religies kunnen een belangrijke functie hebben, maar soms zijn ze beperkt, dom en zelfs leugenachtig. Desondanks hebben officiële ‘wereldlijke’ instanties vastgelegd in de rechten van de mens en in diverse grondwetten dat religies en godsdiensten gerespecteerd moeten worden. Lijkt me vrij naïef en ondoordacht. Het geeft ruim baan aan religieuze leiders om met ‘heilige’ boeken en morele regels het volgzame volk te pijnigen. Miljoenen lopen onnadenkend en kritiekloos achter hun leiders aan. Dat is dus eigenlijk het probleem.

Je kunt misschien lachen om de grootmoefti om zijn ‘domme’ uitspraak over het schaken, maar als je er goed over nadenkt, brengt hij een belangrijk thema aan de orde, dat eigenlijk allang bijna onuitgesproken in onze westerse (vaak christelijk bepaalde) cultuur aanwezig is. De Gelderlander noemt als argumenten van de grootmoefti tegen het schaken, dat schaken aanzet tot gokken, zorgt voor haat en nijd en zonde is van de tijd. Het zou zomaar een uitspraak kunnen zijn van een conservatief christen. Zonde van je tijd geldt natuurlijk voor elke tijdsbesteding die als zinloos ervaren wordt. Maar waarom de grootmoefti nu juist het schaken in de ban wil doen, is een vraagteken. Is er een sport die vredelievender is dan schaken? Zou hij denken aan Kortsjnoj, die om te winnen het nodig had om zijn tegenstander te haten? Misschien koos de moefti wel voor het schaken omdat hij een speech hield bij gelegenheid van de opening van een schaaktoernooi. In feite bedoelde hij misschien de hele sportwereld. Drugs, matchfixing, grof geweld in de voetbalwereld. Geweld van supporters onderling. Het in elkaar slaan of zelfs vermoorden van scheidsrechters. Ik denk ook nog aan het meisje, dat turn- (of was het schaats-?) kampioen wilde worden en haar tegenstander met een knuppel de benen kapot sloeg. Er is dus wel reden om eens goed na te denken over sport en spel. Maar in het algemeen mag sport en spel als iets moois gezien worden. Misschien wordt het in de toekomst zeer belangrijk, omdat er steeds minder banen en werkzaamheden zullen zijn. Nog los van de bovengenoemde negatieve praktijken in de sport, is er in onze (door het christendom gevormde) cultuur een neiging sport en spel in het algemeen als tweederangs te zien. Het is algemeen geaccepteerd dat er wel belangrijker dingen zijn dan sport en spel: de ondertoon is dan, dat sport en spel wel leuk zijn, maar niet serieus bij het leven horen. Maar waar is deze gedachte op gebaseerd? Zouden we niet kunnen zeggen, dat alles even belangrijk is en de moeite waard?

Share

8 reacties

  1. Harry Huisman schreef:

    Er gaat ook het gerucht dat de Moefti heeft verklaard dat het is toegestaan dat een man zijn vrouw mag opeten in het geval van honger. http://www.ibtimes.co.uk/saudi-grand-mufti-issues-fatwa-permitting-man-chop-off-eat-wife-event-extreme-hunger-1495591

  2. Klaus Wüstefeld schreef:

    Harry brengt een nieuw thema aan de orde: mag je je vrouw opeten in geval van honger ? Als het aan de Moefti ligt kan dat. Bij een wetenschappelijke peiling onder schakers van onze club, lijkt het onderwerp van Harry ( het opeten van de eigen vrouw) meer tot de verbeelding te spreken dan de fatwa over het schaken. Ik hoorde in het voorbijgaan op de clubavond een aantal “smakelijke” verhalen hierover. Ik heb daar niets aan toe te voegen. Omdat het op deze site wel een beetje met schaken te maken moet hebben, zal ik daarom nu stoppen. Nog één vraag: hoe gaat dat in de praktijk met Moefti en zijn vrouw ? Moefti roept zijn mooiste vrouw en zegt: “wat er ook gebeurt, ik hou van jou”.

  3. Anton van Rijn schreef:

    Gelukkig is het aantal vrouwen op onze club de laatste jaren spectaculair gestegen, dus wij hoeven niet van de honger om te komen. Met dank aan de (titelhoudende) Moefti.

  4. Menace schreef:

    Très chic, Anton…

  5. Jaap Amesz schreef:

    Bij mijn weten heeft UVS naast de sterkste interne competitie van Nederland, ook het hoogste percentage vrouwelijke speelsters. Tenminste nog wel, misschien krijgen de mannen honger. Dat kan natuurlijk!

  6. Harry Huisman schreef:

    Er is toch niets mooiers dan de partij winnen met een dameoffer

  7. Joris Leijten schreef:

    Beste Klaus e.a.

    Volgens mij is de discussie niet nieuw.
    Ik spaar al lange tijd schaakspelen uit de wereld.
    Via mijn vader heb ik twintig jaar geleden een zg. Bornu islamitisch schaakspel gekregen. Het is historisch gereconstrueerd door de archeoloog Bernard Fagg uit Oxford Groot Brittannië. Hij was de expert voor het verdwenen koninkrijk Bornu in Noord-Nigeria. Hij heeft uit de overlevering een schaakspel gevormd van een leren lap met uitgeschrapte witte en zwarte velden. Het grootste verschil in de simpele houtenstukken is de rol van de Koningin. uit de overlevering werd dit de mannelijke Kroonprins. Er kan gewoon mee gespeeld worden. Maar officieel andere regels waarbij de torens (maarschalken) zijn met veel macht en je via de A of H lijn moet openen. Ik heb er ook een zwart wit foto bij waarop te zien is hoe Afrikanen met het schaakspel op de grond ermee spelen. De stukken kunnen als een knapzak ik het bord gevouwen worden en meegedragen.

    In een ander schaakspel uit Afrika maar ik alleen de stukken nog van heb is de koningin niet de vrouw van de koning maar de moeder van de koning omdat in deze culturen de moeder meer macht heft dan de directe echtgenote.

    Ook vraag ik mij af in welke mate het invloed heeft op de islamitische wereld. Ik ken nauwelijks GM en FM en CM uit Arabische landen.
    Joris Leijten

  8. Klaus Wüstefeld schreef:

    Interessant verhaal, Joris, over die oude schaakspelen en schaakgewoontes uit Afrika ! De eerste keer,dat ik daarvan hoor

Geef een reactie